දෙවන රාජසිංහ රජතුමන් හට අපූරු සිහිනයක් පෙනිනි. සුදු හැඳ ගත් සෞම්‍ය වූ අසිරිමත් තැනැත්තෙකු පැමින හොරගස කඩා වැටී ඇති හරස් මග ස්ථානයේ රමණීය කඳු මුදුනක් පෙනෙන්නට සැල්ස්විමයි. පපුදාම ක්‍රියාත්මක වූ රජතුමා දෛවඥයින් කැඳවා විමසීමේදී පැහැදිලි කර සිටින ලද්දේ අන් කවරෙකු නොව මතු ලොව්තුරා බුදු බව පතන උතුම් ශ්‍රී සුමණ සමන් දිව්‍ය රාජයා බවත් පෝන්වා දුන් සුදුසු ස්ථානයේදී උන්වහන්සේ සදහා මනරම් වූ දේවාලයක් තන්වා දීම අවශ්‍ය බවත්ය. අණ බෙර කරුවන් ලවා මෙවන් ස්ථානයක් සදහා තොරතුරු විමසීමට රජු ක්‍රියාකරන ලද අතර දැන ගත් තොරතුරු වලට අනූව මෙම රමණීය ස්ථානය වෙතට පිරිවරින් පැමිනි රජතුමා දේවාලයක් තනවන ලදී. පවතින ව්‍යවජ්හාරයට අනූව ශ්‍රී සුමණ සමන් රජයා හී සැරයක් එවා හොර ගස මගින් ගඟ අවහිර කල බවත් එමගින් වත් හිමි කුමාරයා පලවා හරින ලද බවටත් කියවේ. අදටත් සීතාවක ගඟ ක්ශනිකව වෙනස් වන ස්වභාවයේ වන බව කියවේ.
මෙයින් පසුව දෙවන රාජසිංහ රජුන්ගේ අන පරිදි රාජකාරී පෙල ගැසුනු බවත් ගම්වර 48ක් නම් කොට ගමවර ලට නියම රාජකාරී පවරන ලදී. එම ඉඩම් භුක්ති විඳිමින් තම රාජකාරී කිරීම ඔවුන්ගේ වගකීම වේ. නොවැම්බර් 4 දරන ආඥාපණත වැඩ ලේඛන පොතෙනි රජතුමාගේ නියමයෙන් ලිඛිත සටහනක් බවට සැලකේ. දෙවණ රාජසිංහ රජතුමන්ගේ අන පරිදි නානුමුර මංගල්යය ඇරබුනු බවට පිලිගැනේ. 1586දී ආරම්භ කරන ලද පෙර හැර සැම වර්ෂයකම ඇසල මාසයේ සුදුසු හෝරා අනූව පවත්වනු ලබයි.ආගම් භේදයකින් තොරව මෙම මංගල්යය පවත්වන බවත් කියවේ. දේවාලයේ වාර්ෂික ඇසල මහා පෙරහැර වසරේ අගෝස්තු මාසයේ 2-8 දා දක්වා පැවැත්වෙන අතර 8 වෙනිදා රාත්‍රියේ අවසාන පෙරහැර වීථි සංචාරය කෙරේ. https://deraniyagala.com
