ධර්මපාල රජුට හා පෘතුගීසීන්ට සීතාවක යටත් කර ගැනීමට බලවත් ආශාවක් තිබුනත් එයට එකම බාදාව වූවේ එකවන රාජසිංහ රජුගේ හා මන්නප්පෙරුම මොහොට්ටිගේ යුධ උපංක්‍රමයන්ය. රාජසිංහ රජු නැති නිසා මාන්නප්පෙරුම මොහොට්ටාල තම පක්ෂයට පත්ව ඇති නිසා අවස්ථාවෙන් ප්‍රයෝජන ගැනීමට සිතූ ධර්මපාල රජු කොට්ටේ හා ප්‍රතිකාල් සේනව සමග ජයවීර බණ්ඩාරගේ නායකතයෙන් යුතු හමුදාවක් සීතාවකට එවීය. මාස තුනක් පමන සුළු කාලයකදී සීතාවක ආක්‍රමනය කල හමුදාව ගෝනියක සැගවී ඇතින්නක පිට නැගී පලා ගිය බිසෝ අදහසින් දෙනවකගේ අල්ලාගෙන සීතාවක ගෙන ආවේය. බිසෝ අදහසින් මෙහිදී මරනයට පත් වූ අතර කුමාරයා පෘතුගීසී හමුදාව බාරයට පත්විය. ඉන්පසු සීතාව රාජ්‍යය ධර්මපාල රජුගේ බලයට යටත් විය.
පස් හැවැරිඳි වයසේ සිටි නිකපිටිය බණ්ඩාර නම් මේ කුමාරයා පෘතුගීසීන්ගේ භාරයට පත්වූ බව රාජාවලි කතෲ ස්ථිරවම කියයි. කොළඹ කො‍ටුවට ගෙන ගිය නිකපිටිය බණ්ඩාර පෘතුගාලයට යවනු ලැබීය. ක්‍රි.ව. 1608 දී පෘතුගාලයේ කොයින්බ්‍රා නගරයේදී මේ කුමාරයා කළුරිය කලේය. ක්‍රි.ව 1521 දී ප්‍රාදේශීය රාජයයල් වශයෙන් ආරම්භ වූ සීතාව්කා රාජ්‍යය වර්ෂ 71ක් පමන කාලයකදී ප්‍රබල රජයයක් බවට පත්විය. ක්‍රි.ව. 1557 දී කෝට්ටේ ධර්ර්මපාල රජ තුමාකිතු සමය වැලඳ ගැනීම නිසා එකම ප්‍රබල රජ්‍ය සීතාවක බවට පත්විය. දලඳා වහන්සේගේ අයිතිය සීතාවකට අයත් වීම නිසා ලාංකා රජ්‍යයේ උරුමය සීතාවකට හිමිවිය. එකවන රාජසිංහ රජුගේ රණ ශූරත්වයත් යුධ උපංක්‍රමත් නිසා උතුරේ හා බටහිර වෙරලේ ඉතා සුළු කොටසක් හැර මුළු දිවයිනෙ ප්‍රාධන රාජ්‍ය බවට පත්වීමට හැකිවිය. එසේම රාජසිංහ රජුගේ මරණයෙන් පසු තුන් අවුරුද්දක් පමන වූ සුලු කාලයකදී එහි සම්පූර්න පරිහනියද සිදුවිය.
එක්වන රාජසිංහ රජු නිර්භීත රණ ශූරයෙක්ද, අපකීර්තිමත් පුද්ගලයෙක්ද වූයේ අවුරුදු දොලහේ කාලයේ සිට වර්ධනය වූ රාජසිංහ රජුගේ ටුද්ධ දක්ශතාවය පැලැඳ නුවරින් හා මුඩකොන්ඩ පොල නුවරින් වීදියේ බන්ඩර පලවා හැරීම, 1561 දී මුල්ලේරියා සටනින් පෘතුගීසීන් පරාජය කිරීම , 1564- 1579 , 1580 යන වර්ෂවලදී කොළඹ කො‍ටුව වටලෑම යන සටන් වලදී වඩාත් ප්‍රසිද්ධියට පත්විය. ලංකවේ පමනක් නොව යුරෝපයේද ඔහුගේ දක්ශතාවය පැතිර ගියේය. ඔහු වහා කිපෙන සුළු පුද්ගලයෙක් විය. කෝපාවිෂ්ඨ වූ විට නීතියක් හෝ යුත්තියක් නොසැලකුවේය. සිව සමය වැලඳ ගත්තේය. වීර සුන්දර බණ්ඩාර උපයෙන් මැරවීය. කුඩා කල සිට තමා හා එකට සටන් කල වික්‍රමසිංහ මුදලි වස දෙවා මැරුවේය. ප්‍රීතූ ඝාතක නමක්ද පට බැඳුනි.මේ නිසා එක්වන රාජසිංහ රජු අපකීර්තිමත් පුද්ගලයෙක්ද විය. එම නිසාම පලවා හැර සිරිලක එක්සේසත් කිරීමට ඔහු තුල තිබූ උතුම් අදහස මල්පල ගැන්වීමට අවස්ථාව නැතිවී ගියේය. සීතාවක රාජ්‍යය අවුරුදු 70කින් පමන අවසන් වීම නිසා එහි තොරතුරු විමසා බැලීමට තරම් ප්‍රමනවත් නටඹුන් ගොඩ නැගිලි සංක්‍යාවක් නැත. ලිපි ලේඛන, ශීලා ලේඛන නැත. ප්‍රමානවත් සාහිත්‍ය කෘතීන් නැත. සීතාවක රාජධානිය තුල ක්‍රමානුකූල පුරාවිද්‍යත්මක කැනීම් තවම කර නැත.ඒ නිසා ජනශෘතියේ නොනැනසී පවත්නා යම් යම් ඉස්ථාන හා සිද්ධීන් විමසා බැලීමෙන් රාජාවලිය වැනි පොත් පත් වලින්ද යුරෝපීය ලේඛක යන්ගේ වාර්ථාවලින්ද සොයා ගත හැකි තොරතුරු රැසක් මතුකර ගත හැකිය.
– පොත පත ඇසුරෙනි
